This is default featured slide 1 title

Go to Blogger edit html and find these sentences.Now replace these sentences with your own descriptions.

This is default featured slide 2 title

Go to Blogger edit html and find these sentences.Now replace these sentences with your own descriptions.

This is default featured slide 3 title

Go to Blogger edit html and find these sentences.Now replace these sentences with your own descriptions.

This is default featured slide 4 title

Go to Blogger edit html and find these sentences.Now replace these sentences with your own descriptions.

This is default featured slide 5 title

Go to Blogger edit html and find these sentences.Now replace these sentences with your own descriptions.

Monday, September 3, 2012

Timor-Leste nia Tradisaun

                         INTRODUSAUN

              Tradisuan maka hanesan moris lor-loron no hanesan aktividades sira nebe´e mak ita nia bizavón sira halono halao iha sira nia moris laran tomak durante tempu uluk nian nebe´e maka seidauk modern hanesan teknologia seidauk iha i ema matenek mos seidauk sira mos seidauk iha. Tradisaun ka tradisional laos Timor-Leste deit maka iha maibe nasaun barak mos iha ida-idak nia nia tradisaun nebe´e diferenti tebes husi Timor. I nasaun balun mos komesa ona lakon sira nia tradisaun tamba deit atu labele lakon hodi tuir era globalijasaun mundu nian nebe´e mak hanesan oras nebe´e lao ba oin nafatin no la lao ba kotuk no mos ema barak mos komesa matenek ona hodi kria teknologia oi-oin iha sira nia moris lor-loron, entaun haluha tiha ona sira nia tradisaun li-liu mak ba nasaun sira nebe´e dejenvolvidu sira. Iha Timor-Leste ni-nia tradisaun sei kontinua promove nafatin atu nune´e labele lakon tiha deit hanesan nasaun balun. Tamba Timor-Leste nia tradisaun iha relasaun makas teb-tebes iha moris komunidades no populasaun sira nian lor-loron, tamba iha parte balun husi Timor nia tradisaun mos bele fo direitu ba ema nian i sai mos hanesan identidade nasaun nian. Iha Timor-leste nia lei konstituisaun fo suporta makas ba Timor-leste nia tradisaun hanesan artigu segundu numeru 4 katak ´´Estadu rekonese no valorize lisan no lalaok oi-oin Timor-Leste nian nebe´e la kontrariu ho konstituisaun no lei nebe´e kona ba direitu ba kostume nian. Maibe iha tradisaun Timor-Leste nian mos balun ita presija atu halakon tamba lafo valorija ba ema no fo benefisiu ba ema balun deit. Exemplu ida maka hanesan iha tradisaun tempu uluk nian nebe´e hateten katak feto sira la iha direitu atu halo buat ruma, so mane deit maka bele iha direitu atu foti desijaun ka fo opiniaun maibe feto sira lae. Tamba ne´e ita tenke halakon tiha tradisaun nebe´e halo deskriminasaun ba ema balun, no hare mos ba igualidade generu katak feto mos bele. TRADISIONAL Kona ba tradisional nian, Timor-Leste iha barak tebes. Ida mak hanesan sasan tradisional Timor-Leste nian. Kona be sasan tradisional Timor-Leste nian, Timor-Leste mos iha sasan nebe furak, la lakon ho nasaun sira seluk. Sasan tradisional sira ne´e mak hanesa: • Instrumentos tradisioanal • Sasan kroat (uja hodi defende an husi inimigu) • Roupa/Tais • Sasan hodi hafurak an • Uma tradisional/Uma adat • INSTRUMENTUS TRADISIONAL Sasan Instrumentus traadisional hanesan sasan nebe´e uja baihira iha prosessu serimonia nia laran hodi hafurak liu tan serimonia nebe´e akompanha mos ho dansa, i no uja ba bainhira simu bainaka ka nai ulun sira nebe´e mak maihodi marka prejensa. Sasan instrumentus tradisional hirak ne´e mak hanesan tuir mai:  Babadok : Halo husi karau kulit no ai;  Tambor : Halo husi karau kulit no ai maibe modelu bot no kabuar atu hanesan bidong;  Lakadou : Nebe´e halo husi au no kesak oan rua;  Karau dikur : Foti husi karau dikur;  Surin : Halo husi au nebe´e ki´i oituan;  Gongu : Halo husi besi nebe´e nia funsaun atu dere deit;  no sel-seluk tan • SASAN KROAT Sasan kroat maka sasan nebe´é ita nia bizavón sira uja hodi halo funu ka defende an husi inimigu sira. I balun mos uja hodi ba halo kasa ba animal fuik sira hanesan rusa. Sasan hirak ne´e mak hanesan:  Surik : Halo husi besi no nia knuk halo ho ai;  Dima : Nebe´e halo husi ai naruk no iha tutun tau mos besi kroat;  Rama : Nebe´e halo husi ai no tali;  Katana : Nebe´e halo husi besi;  no sel-seluk tan… • ROUPA/TAIS Tais mak hanesan hena ida nebe´e sai mos hanesan roupa ida nebe´e iha tempu uluk bizavón uja hodi hatais. No iha tempu agora tais mak sai reprejenta ba identidade Timor-Leste. Nian ba nasaun seluk, i uja mos hodi simu bainaka sira. Tais ho ni-nia kor oi-oin nebe´e reprejenta husi Distritu ida-idak nian nebe´e la hanesan. Tais halo husi algudaun, nebe´ebele naruk to´o metro tolu no halo iha Atis (sasan nebe´e hodi halo tais). • SASAN HODI HAFURAK AN Iha tempu modernu no tempu agora nian ema uja kadeli, brinkus, korenti, keilhu no sel-seluk tan hodi hafurak an. Maibe iha tradisaun Timor-Leste nian nebe´e bizavón sira uja hodi hafurak an no mos uja hodi selebra serimonia ritual no mos sai hanesan riku soin. Mak hanesan:  Kaebauk : Nebe´e halo husi osan mutin, no uja hodi tau iha rentos;  Belak : Halon husi osan mutin no mean, uja hodi tara iha kakorok;  Ulun-sukun : Halo husi osan mean no mutin, hodi habit ba feto sira fuk;  Loku : Halo husi osan mutin, hanesan kelu nebe´e tau iha liman;  no sel-seluk tan… • UMA TRADISIONAL/UMA ADAT Uma adat hanesan uma ida nebe´e halo ho ai, no husi tempu uluk kedas to agora ema uja hodi halo serimonia ritual nian no fatin ne´e mos uja hodi rai sasan husi lulik sira hotu no mos sai hanesan hun ba jerasaun husi familia bo´ot ida nian. Uma lulik iha Timor-Leste fahe ba tipu rua. Tipu primeiru iha uma nia kakuluk ho modelu kabuar i tipu ida ne´e bai-bain ita hetan iha parte nebe´e iha foho leten nebe´e ho nia klima malirin no mos dok husi tasi. No tipu uma adat segundu nian maka ho ni-nian kakuluk modelu rectangular i naruk, tipu ida ne´e bai-bain ita bele hetan iha parte nebe´e rai tetuk ka besik tasi. Prosessu atu halo uma adat ho tipu segunsu nian, presissa ai nebe´e mak bo´ot kuaje metro 6 x 12, konforme husi ni-nian karakteristikas husi ai horis nebe´e mak iha. Ni-nian kakuluk halo husi du´ut maran nebe´e kesi hamutuk ho Gamuti (ai horis nebe´e moris iha iha foho leten nebe´e riku ho be), no mos uma nia didilolon dekora ho dejenhu no tara mos ho karau dikur suira.
Timor Plaza
Parlamento Nacional
Timor Telecom
NGO Forum
Timor Hosting